Değişimin yolu önce kendinden başlar. Kur’an-ı Kerim, Hz. Peygamber’i büyük ve ağır bir göreve hazırlamadan önce ona açık bir yöntem öğretti. Bu yöntem, kalabalıklara hitap etmekten ya da büyük sözler söylemekten önce kişinin kendi iç dünyasını düzeltmesi ve güçlendirmesi gerektiğini gösteriyordu. Allah Teâlâ, Peygamberimize büyük bir sorumluluk yüklemeden önce onu gece ibadetiyle eğitti. Bu yalnızca namaz kılmak değildi. Bu, ruhu güçlendiren ve dayanıklılığı artıran bir eğitim süreciydi. Ayette şöyle buyurulur: “Gecenin bir kısmında kalk ve namaz kıl; çünkü biz sana ağır bir yük yükleyeceğiz.” (Müzzemmil 1–5). Hazırlığın ne kadar ciddi olduğunu Kur’an’ın başka bir ayeti de gösterir: “Rabbin biliyor ki sen ve seninle beraber olanlardan bir kısmı gecenin üçte ikisine yakın, yarısını veya üçte birini ibadetle geçiriyorsunuz.” (Müzzemmil 20). Yaklaşık bir yıl süren bu gece eğitimi, büyük bir işe başlamadan önce kişinin kendini hazırlaması gerektiğini ve hazırlıksız kimsenin ağır yük taşıyamayacağını öğretiyordu. Bu hazırlık tamamlanınca Allah ona “En yakın akrabalarını uyar.” (Şuarâ 214) buyurdu. Bu emir yalnızca aileyi uyarmak anlamına gelmiyordu. Asıl mesaj, uyarma ve eğitme işine en yakından başlamak ve etki alanı genişledikçe halka halka herkese ulaşmaktı. Değişim önce en yakın çevrede başlıyor, kişi güçlendikçe eli daha uzağa uzanıyor ve dönüşüm adım adım büyüyordu.
Değişimi En Yakın Çevreden Başlatmak ve Topluma Yaymak
Peygamberimiz bu ilkenin gereğini yerine getirdi. İlk olarak eşi Hz. Hatice’ye İslam’ı anlattı. Ardından henüz dokuz yaşındaki Hz. Ali’yi eğitti. Bu sade ama güçlü başlangıcın sonucu olarak İslam’ı kabul eden ilk insanlar toplumun güçlüleri değil, ezilenler, köleler ve garibanlardı. Bilal-i Habeşi köleydi. Ammar b. Yasir ve ailesi kimsesizdi. Suheyb Rumi yabancıydı. Bu tablo, gerçek değişimin toplumun en alt tabakasından başladığını açıkça gösteriyordu. O dönemin Arap toplumu çok ağır sorunlarla doluydu. Kız çocukları diri diri toprağa gömülüyor, kimsesizler eziliyor, zayıfın malına el konuluyor ve alacaklı, borcunu ödeyemeyen kişiye baskı yaparak borcu hemen ödemesini ya da borç karşılığında karısını veya kızlarını kendisine vermesini istiyordu. Böylesine çürümüş bir toplumu değiştirmek kolay değildi. Bu yüzden Peygamberimiz önce ruhen güçlendirildi. Ardından en yakından başlayarak attığı küçük ama kararlı adımlar zamanla bütün toplumu dönüştürdü. Bu yöntem bugün için de geçerlidir. Bugün birçok insan mesleğinde, görevinde veya hayatında yılgınlık yaşamaktadır. Yönetimi suçlamakta, sistemi eleştirmekte ve kendi sorumluluğunu geri plana itmektedir. Gücünün yetmediği yerlerle oyalanıp hiçbir adım atmamak ise insanı sadece tüketir ve yılgınlaştırır. Oysa Kur’an’ın öğrettiği yol çok açıktır. Önce kendini hazırla. Sonra en yakınından başla. Tabanı güçlendir. Değişim böyle gelir. Kişi kendi görevini hakkıyla yaptığında çevresini fark etmeden dönüştürür. Bu anlayışın temelinde kişinin önce kalbini, sonra evini ve ardından toplumun tamamını dönüştürme prensibi vardır. Zaman ilerledikçe bu etki halkalar halinde genişler.
Bireysel Sorumluluğun Toplumu Dönüştüren Gücü
Bu yöntem tarihte başarılı insanlar tarafından da uygulanmıştır. Rusya’da çok bilinen “İdeal Öğretmen” romanındaki profesör bunun en etkileyici örneklerinden biridir. Üniversitede saygın bir akademisyen iken şehirdeki rahat hayatını bırakır, kimsenin uğramadığı kendi köyüne yerleşir. Köylüler şehirden gelenlere karşı büyük bir önyargı taşımaktadır; profesöre güvenmez, onun fikirlerini küçümser, hatta işi zorlaştırmak için türlü engeller çıkarırlar. Fakat profesör, bütün bu sıkıntılara rağmen sabırla çalışmaya devam eder. Çocuklarla tek tek ilgilenir, evleri ziyaret eder, ailelerin güvenini kazanır ve zamanla o küçücük, unutulmuş köy bir eğitim merkezine dönüşür. Yıllar geçtikçe o köyden Rusya’ya yön veren bilim insanları, sanatçılar ve yöneticiler yetişir. Profesörün başarısının özü şuydu: Hiçbir büyük dönüşüm yukarıdan başlamaz; elinin değdiği yeri düzelt, değişim oradan yayılır.
Makarenko da sokak çocuklarıyla çalışarak aynı yolu izlemiştir. Birine atölyeyi emanet etmiş, birine nöbet görevi vermiş, birini ekip lideri yapmış; küçük sorumluluklarla karakter inşa etmiş ve zamanla bu çocuklar mühendis, yönetici ve komutan olmuştur. Makarenko’nun ve “İdeal Öğretmen”in ortak mesajı aynıdır: Önce bulunduğun yere iyi bak, sonra o yer bütün toplumu etkiler.
Bugün sürekli yönetimden, sistemden şikâyet edenlere verilecek en doğru cevap da budur: Sen kendi işini gerçekten iyi yapıyor musun?
Öğretmensen sınıfını, doktorsan hastanı, memursan işini, evdeysen aileni düzeltmelisin. Çünkü insan kendi görevini hakkıyla yerine getirdiğinde zincirleme bir değişim başlar. Toplum sessiz ama köklü şekilde dönüşür. Taban değiştiğinde tavan zaten dayanamaz; en sonunda o da değişmek zorunda kalır.
Gerçek dönüşümün kaynağı dışarıdaki büyük güçler değil, her insanın kendi sorumluluğunu hakkıyla yerine getirdiğinde ortaya çıkan içsel güçtür.
Yorumlar
Kalan Karakter: